Ochrona wartości przestrzennych i kulturowych Śródmieścia Lublina poprzez zachowanie modernistycznego gmachu Powszechnego Domu Towarowego w Lublinie

Karol Krupa¹, Maciej Trochonowicz²

¹Samodzielna Pracownia Architektoniczna, Wydział Budownictwa i Architektury, Politechnika Lubelska
²Katedra Konserwacji Zabytków, Wydział Budownictwa i Architektury, Politechnika Lubelska

© 2016 Budownictwo i Architektura. Publikacja na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 (CC BY-NC-SA 4.0)

Cytowanie: Budownictwo i Architektura, 15(4) (2016) 173-181, ISSN 1899-0665, DOI: 10.24358/Bud-Arch_16_154_17

Streszczenie:

Artykuł porusza kwestię ochrony wartości przestrzennych i kulturowych Śródmieścia Lublina. Analiza kompozycyjna oraz funkcjonalna istniejącej zabudowy uwzględniającej modernistyczny gmach Powszechnego Domu Towarowego skłania do dyskusji na temat konieczności ingerencji we wskazaną tkankę miejską. Wartość „dodana”, efekt synergii, objawia się w efektach uzyskanych poprzez zachowanie istniejącej zabudowy, nadanie jej nowej wartości użytkowej przy poszanowaniu i uwydatnieniu wzajemnych relacji pomiędzy pierwotną funkcją,estetyką i kompozycją przestrzenną. Tadeusz Witkowski projektując w 1959 roku Powszechny Dom Towarowy (PDT) zmierzył się z lokalizacją wielkopowierzchniowej funkcji handlowej w ścisłym Centrum miasta Lublin. Wyczucie przez architekta kompozycji bryły, zrozumienie przestrzeni i zachowanie skali otaczającej zabudowy przyczyniło się do podkreślenia wartościowych osi widokowych i kompozycyjnych. W 2010 r. spółka inwestorska, właściciel budynku PDT, przedstawiła plan wyburzenia modernistycznego gmachu i powstania w tym miejscu nowoczesnej galerii handlowej. Dyskusja na temat przyszłości spuścizny Witkowskiego podzieliła środowisko lubelskich architektów. Jedną z form sprzeciwu i jego argumentacji były Warsztaty „Reaktywacja”, które odbyły się przy współpracy „Modernizmu w Lublinie” (inicjatywa mgr inż. arch. Marcina Semeniuka) oraz Studenckiego Koła Naukowego Architektury Współczesnej Politechniki Lubelskiej w 2015r. [1]. Młodzi architekci i studenci opracowali koncepcję adaptacji budynku PDT uwzględniające uatrakcyjnienie funkcji handlowej oraz wprowadzenie nowych, nastawionych na potrzeby i rozwój mieszkańców Lublina. Bazę koncepcji stanowił projekt Tadeusza Witkowskiego, który został rozbudowany zgodnie z wytycznymi uchwalonego dla tego obszaru Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego [2].
Omówione zagadnienia związane z problematyką ochrony, analizą wartości przestrzennej i kulturowej oraz udział inicjatyw społecznych w dialogu na temat przyszłości Powszechnego Domu Towarowego w Lublinie są rozpatrywane przez autora jako działania, którychefektem jest synergia na kilku płaszczyznach.

Słowa kluczowe:

modernizm powojenny, Powszechny Dom Towarowy w Lublinie, Tadeusz Witkowski, synergia w architekturze

Protecting of spatial and cultural value of Downtown Lublin, by maintenance of modernist edifice of the Universal Department Store in Lublin

Abstract:

Article raises the issue of protection of spatial and cultural values of Lublin’s downtown. Analysis of composition and function of existing building, including modernistic edifice of Powszechny Dom Towarowy is leading to discussion about necessity of intervention in urban fabric. The added value, effect of synergy, is emerging in effects obtained by preserving existing building development, granting it new functional value respecting and bringing out mutual relation between initial function, aesthetic and spatial composition. During the design of PDT in 1959 Tadeusz Witkowski had to face the problem of locating large district area in exact city center of Lublin. Architect’s sense of structure composition, understanding of space and bearing scale of existing building contributed to highlight valuable view and composition axis. In 2010 investment company, owner of Powszechny Dom Towarowy building, introduced a plan of demolition existing modernistic edifice and developing new, modern shopping mall. Discussion about future of Witkowski’s legacy has divided Lublin’s architects community. One form of the objection was workshops, which took place with cooperation of “Modernism in Lublin” (mgr inż arch. Marcin Semeniuk’s initiative) and student’s scientific organization of Modern Architecture from University of Technology in Lublin in 2015. Young architects and students worked out idea of adaptation of Powszechny Dom Towarowy building considering enchantment of mercantile function and implementation of new, oriented toward needs and progress of Lublin’s citizens. Ideabased on Tadeusz Witkowski’s project, which was expanded according to guidelines of Local Area Plan. Author of this article considerates the problem of protection edifice of Powszechny Dom Towarowy in Lublin and participation of social initiative as an effect of synergy.

Keywords:

post-war modernism, Powszechny Dom Towarowy in Lublin, Tadeusz Witkowski, synergy in architecture

Literatura / References:

1. Warsztaty z Modernizmem w Lublinie „Reaktywacja” – spotkanie zorganizowane przez kooperatywę społeczną zainicjowaną przez założyciela bloga o tematyce architektonicznej „Modernizm w Lublinie” Marcina Semeniuka wspólnie z Kołem Naukowym Architektury Współczesnej Politechniki Lubelskiej. Materiały przedstawiające efekty warsztatów oczekują publikacji i posłużą jako materiał do dalszej dyskusji na forum.
2. Uchwała nr 72/IV/2015 Rady Miasta Lublin z dnia 26 lutego 2015r. W sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Lublin – część VIII – Śródmieście w obszarze ulic: Krakowskie Przedmieście, Kapucyńska, Prezydenta Gabriela Narutowicza, Peowiaków, Tadeusza Kościuszki.
3. Kadłuczka A. Ochrona najnowszej architektury „historycznej”. Wiadomości konserwatorskie 19 (2006) 19-23.
4. Koziej K. Ochrona dziedzictwa powojennego modernizmu. Spotkania z zabytkami 7 (2009) 3-6.
5. Szmygin B. Ochrona architektury modernistycznej – współczesna teoria i praktyka. Modernizm w Europie – modernizm w Gdyni. Architektura lat międzywojennych i jej ochrona, 2009, 161-167.
6. Danczowska H. Architekt T. Witkowski. Kalendarium życia i twórczości. 1904-1986, 2009.
7. Komisja do spraw Opracowania Listy Dóbr Kultury Współczesnej w Lublinie, Architektura, Lista Dóbr Kultury Współczesnej, Lublin, 2011.
8. Witkowski T. Powszechny Dom Towarowy w Lublinie. Architektura SARP 10 (1965) 406-408.
9. Böhm A. O budowie i synergii wnętrz urbanistycznych. Monografia, 1981.