Synergetyka a planowanie urbanistyczne i projektowanie architektoniczne

J. Krzysztof Lenartowicz1
1 Instytut Projektowania Architektonicznego, Wydział Architektury, Politechnika Krakowska

© 2017 Budownictwo i Architektura. Publikacja na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 (CC BY-NC-SA 4.0)

Cytowanie: Budownictwo i Architektura, vol. 16(1) (2017) 199-212, ISSN 1899-0665, DOI: 10.24358/Bud-Arch_17-161_17

Historia:
Opublikowano: 11-04-2017

Streszczenie:

O ile pojęcie synergii jako współpracy istniało w społecznościach ludzkich od zawsze, to rozumienie filozoficzne i techniczne jako współdziałania różnych czynników, którego efekt jest większy niż suma poszczególnych oddzielnych działań, nadał XXw. (H. Van Lier 1962, H. Haken 1969, R. Buckmister Fuller 1969). Synergetyka to uogólnienie synergii, uniwersalna teoria i metodologia, której przedmiotem są prawa samoorganizacji świata. W Polsce pierwsze opracowania tematu pojawiają się w latach 70. (Kotarbiński, Lenartowicz, Pszczołowski, Böhm). W artykule przedstawiono trzy rodzaje synergii związane z projektowaniem architektonicznym / planowaniem urbanistycznym: 1) Synergia formy przestrzennej. Efektem jest ład przestrzenny, zorganizowane uformowanie elementów tworzące całość. 2) Synergia dialogu społecznego. Proces decyzyjny projektowania/planowania, obejmujący realizację i użytkowanie, wymaga udziału wszystkich interesariuszy. Efekt synergetyczny zależy od partycypacji społecznej. 3) Synergia ekonomii społecznej. Partnerstwo prywatno-publiczne, poprzez synergię prowadzi do efektu „dźwigni” w finansowaniu inwestycji. Udana partycypacja wymaga istnienia społeczeństwa obywatelskiego. W praktyce uzyskanie efektu wymaga katalizatora, behawioralnej interwencji publicznej (BIP) – pośrednika między interesariuszami, którymi są użytkownicy i zespołem projektowym/planistycznym/ realizacyjnym. Wynikiem działania projektowego/planistycznego jest krajobraz miasta, także terenów otwartych. Krajobraz pozwala na diagnozę dobrostanu gospodarki i społeczeństwa (Pawlikowski, Bogdanowski). Społeczeństwo obywatelskie przejawia patriotyzm pejzażu (Mackiewicz). Podano przykłady działań pozbawionych synergii, jak też z założenia synergetycznych.

Słowa kluczowe:

krajobraz, partycypacja, patriotyzm pejzażu, planowanie urbanistyczne, projektowanie architektoniczne, społeczeństwo obywatelskie, synergia


Synergy in architectural design and urban planning

Abstract:

If the notion of synergy understood as cooperation has been functioning in human groups since time immemorial, modern philosophical and technical definitions of synergy as an interaction of various elements that when combined produce a total effect which is greater than the sum of the individual elements’ actions was set up in the 20th century (H. Van Lier 1962, H. Haken 1969, R. Buckminster Fuller 1969). Synergetics means a generalisation of synergy, a universal theory and methodology, the subject of which are the principles of the world self-organisation. In Poland first publications on synergy appear in the 1970s. (Kotarbiński, Lenartowicz, Pszczołowski, Böhm). The paper presents three types of synergy related to architectural design and urban planning: 1) the synergy of spatial form, the effect of which is spatial order, an organized formation of elements that create a whole. 2) the synergy of social dialogue. The decision making process of design / planning, including the realisation and use, requires involvement of all the key-players. A synergetic effect depends on social participation. 3) the synergy of social economy. Public-private partnership which through synergy leads to the lever effect in the financing of an investment. Existence of civil society is one of the conditions of a successful participation. To obtain a synergetic effect in practice one needs a catalyst, a behavioural public intervention (BPI) – an intermediary to act between the stakeholders, i.e. the users, and the design/planning/realisation team and to assist the development of the process. Landscape or cityscape is a result of the design/planning activity. Landscape allows for the diagnosis of the wellbeing of the economy and society (Pawlikowski, Bogdanowski). The patriotism of landscape is one of the manifestations of the civil society (J. Mackiewicz). Some cases deprived of synergy, as well good practices of synergetic character are presented.

Keywords:

architecture, social participation, civil society, architectural design, urban planning, synergy, landscape patriotism