Architekt jako synergetyk

J.Krzysztof Lenartowicz1
1Samodzielna Pracownia Architektoniczna, Wydział Budownictwa i Architektury, Politechnika Lubelska

© 2018 Budownictwo i Architektura. Publikacja na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 (CC BY-NC-SA 4.0)

Cytowanie: Budownictwo i Architektura, 17(2) (2018) 013-028, ISSN 1899-0665, DOI: 10.24358/Bud-Arch_18_172_02

Historia:
Opublikowano: 12-08-2018

Streszczenie:

W artykule przedstawiono krytyczną analizę zmieniającego się w czasie zakresu działania i statusu architekta, ze zwróceniem uwagi na obecną sytuację w Polsce. Witruwiański Architectus zakresem działania sięgał od planowania miast po budowanie zegarów; obowiązywała go cała wiedza inżynierska. Architektura traktowana była jako Matka Sztuk. Owocem syntezy sztuk był dziewiętnastowieczny Gesamtkunstwerk. Jeszcze Żórawski (1961) pisał o organicznej więzi architektury z innymi sztukami. Le Corbusier (1929) definiował architekturę jako grę brył w świetle. Dzisiaj ogarnięcie całości dyscypliny przez pojedynczą osobę jest niemożliwe. Zawód architekta zaczął się rozszczepiać i specjalizować. Z architektów wyrośli urbaniści, konstruktorzy, architekci krajobrazu, ekologowie, ostatnio nawet pośrednicy między interesariuszami (użytkownikami i zespołem projektowym) służący behawioralnej interwencji publicznej – wszyscy z architekturą powiązani. Do niezbędnego zakresu analizy doszły zagadnienia środowiskowe wszelkiego rodzaju (przyrodnicze, społeczne, zawodowe, prawne), ekologiczne i ekonomiczne. Samo projektowanie otrzymało komputerowe narzędzia koordynacyjne, modelujące, kreślarskie i prezentacyjne.
Zarysowano proces zmian w okresie 2014-2018 w dotyczącym kształtowania przestrzeni polskim ustawodawstwie. Przedstawiono pozycję architekta w Polsce dzisiaj, który jako urbanista, został zdelegalizowany (2014), jako architekt istnieje w izbie samorządu, ale nie panuje nad innymi sztukami. W ustawie Kodeks Urbanistyczno-Budowlany (2017) nie wspomina się architekta. Praktyka budowania potwierdza zaniechanie synergicznego rozumienia zawodu, upadek twórczości i odpowiedzialności moralnej przedstawicieli nominalnie zawodu zaufania publicznego. Samo słowo „architektura” używane jest dziś przez dziennikarzy w skrajnie negatywnych określeniach dotyczących sytuacji politycznych czy gospodarczych, co wypacza istotę rozumienia pojęcia architektura.
Przywrócenie niezbędnej synergetyczności działaniom w przestrzeni według autora wymaga prawnie umocowanej i skutecznie realizowanej partycypacji świadomych obywateli tworzących społeczeństwo obywatelskie jako partnera w dialogu niezbędnym dla uzyskania jakości.

Słowa kluczowe:

zawód architekta, definicja architektury, sztuki plastyczne, prawo, piękno


Architect as a synergist

Abstract:

The article presents a critical analysis of the scope of the work and status of the architect that changes over time, along with pointing to the current situation in Poland. The scope of the work of the vitruvian Architectus spanned from the planning of cities to the construction of clocks; the entirety of the knowledge of engineering was to be mastered by him. Architecture was treated as the Mother of the Arts. The result of the synthesis of the arts was the XIX-century Gesamtkunstwerk. Żórawski (1961) wrote of the organic link between architecture and the other arts. Le Corbusier (1929) defined architecture as the learned game of forms assembled in light, essentially limiting it to its visible form. Today, mastering the entirety of the discipline by a single individual is impossible. The architectural profession has begun to split into fragments and specialisations. From architects there have come urban planners, structural engineers, landscape architects, ecologists and lately even intermediaries between stakeholders (the users and the design team), serving to carry out behavioural public intervention – all of them are associated with architecture. The necessary scope of the analysis now includes all manners of environmental issues (natural, social, professional and legal ones) as well as ecological and economic ones. Design itself has received digital coordination, modelling, drafting and presentation tools. What say does an architect have in Poland today? As an urban planner, he has been struck from the law (2014), as an architect he exists in the professional association chamber, but he no longer has mastery over the other arts. The Urban Planning and Construction Code Act (2017) has left out building clocks, but it also does not mention the architect. Construction practice confirms that the synergistic understanding of the profession has been forsaken, as well as the fall of the creativity and moral responsibility of the members of a – nominally – profession of public trust. In current Polish journalist post-language the words ‘architecture’ and ‘architect’ are applied in extremely contradictory cases, like “architect of the massacre in Yemen”. Where has architecture gone?

Keywords:

architectural profession, definition of architecture, visual arts, law, beauty


Literatura / References:

[1] Ballenstedt J. Teoria Minimum w architekturze. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury PAN O/Kraków, tom XLV, rok 2017, s. 29–74.
[2] Deklaracja Davos (Davos2018 Declaration), Towards a high quality Baukultur for Europe. Konferencja ministrów kultury UE, 20–22 stycznia 2018, Davos. https://davosdeclaration2018.ch/media/Davos_Declaration_2018-23.01/2018.pdf.
[3] Kodeks Etyki Zawodu Architekta. SARP i Izba Architektów RP, 2005.
[4] Kodeks Urbanistyczno-Budowlany, 2017, projekt nr 12290463 z dnia 30 września 2016: legislacja.gov.pl.
[5] Kokoszkiewicz, M. Buduj, gdzie kto może. Gazeta Wyborcza, Piątek, 30 marca 2018, s. 8.
[6] Komisja Urbanistyki i Architektury PAN O/Kraków (2017) Stanowisko w sprawie projektu ustawy pt.: Kodeks Urbanistyczno-Budowlany w odpowiedzi na zaproszenie Przewodniczącego Komisji Architektury i Urbanistyki PAN Oddz. we Wrocławiu, nadzwyczajne posiedzenie w dniu 6 czerwca 2017.
[7] Le Corbusier. Vers une architecture. Les Editions G. Crès et Cie. 1923. Wyd. polskie: W stronę architektury. Centrum Architektury / Fundamenty, Bęc Zmiana, Warszawa 2012.
[8] Le Corbusier. Urbanisme. Paris, édition originale: G. Crès, collection L’Esprit nouveau, 1924. Wyd. polskie: Urbanistyka. Centrum Architektury / Fundamenty, Bęc Zmiana, Warszawa 2015.
[9] Lenartowicz J.-K. O psychologii architektury. Politechnika Krakowska, Kraków, 1994.
[10] Lenartowicz J.-K. Synergetyka a planowanie urbanistyczne i projektowanie architektoniczne. Budownictwo i Architektura 16(1) (2017) 199–212.
[11] Lenartowicz J.-K., Olszewska N. Neuro-architektura. Moda czy początek przełomu w architekturze? Zastosowania neurobiologii w projektowaniu architektonicznym. X Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa TYGIEL 2018 – Interdyscyplinarność kluczem do rozwoju”. Lublin 17–18 marca 2018, Abstrakty, s. 32–33.
[12] Radłowska R. Nowe Czyżyny – narośl na mieście. Gazeta Wyborcza Kraków, Magazyn Krakowski, Wydarzenia, piątek 2 czerwca 2017, s. 5. R. Radłowska rozmawia z Jackiem Gądeckim.
[13] Rogozik, M. Mieszkańcom Czyżyn coś się od miasta należy. Dziennik Polski, Kronika Krakowska / Z drugiej strony. Rozmowa Kroniki, sobota-niedziela 3–4 czerwca 2017, s. B2. Autorka rozmawia z Anną Cioch, założycielką stowarzyszenia Wspólne Czyżyny.
[14] Witruwiusz. O architekturze ksiąg dziesięć. PWN, Warszawa 1956.
[15] Żórawski J. Rzeźba-architektura-malarstwo. Problematyczna geneza. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury PAN O/Kraków, 1997.
[16] Żórawski J. O budowie formy architektonicznej. Arkady, Warszawa 1962.
[17] Żórawski J. (1962b) „Postawy w architekturze”. Architektura nr 9, Zeszyt Naukowy nr 5, Politechnika Krakowska, Kraków; tutaj za: J. Żórawski, Wybór pism estetycznych (pod red. D. Jurusia). Universitas, Kraków 2008.