Miejsca węzłowe w systemie zieleni, jako zagadnienie integracji przestrzeni miejskiej

Kinga Zinowiec-Cieplik¹

¹Katedra Projektowania Architektoniczno – Urbanistycznego, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

Cytowanie: Budownictwo i Architektura, 17(3) (2018) 089-105, ISSN 1899-0665, DOI: 10.24358/Bud-Arch_18_173_07

Historia:
Opublikowano:	10-12-2018

Streszczenie:

System zieleni miejskiej, znacząca część krajobrazu zurbanizowanego, rozumiany jako System Przyrodniczy Miasta (SPM) oznaczający zgodnie z definicją „obszary o specyficznych cechach, zidentyfikowanych i wyznaczonych z zastosowaniem zasad ekologii i ekologii krajobrazu, których głównym zadaniem jest regulowanie funkcjonowania środowiska przyrodniczego w mieście” (Szulczewska B., Kaliszuk E. 2005 [1]) przybiera pierwszoplanową rolę w kontekście budowania zrównoważonego i trwałego miejskiego środowiska życia. Podobnie jak w ogólnie przyjętej teorii kompozycji urbanistycznej (Lynch. K. 1960 [5], Wejchert K. 1974 [9]) strukturę SPM krystalizują elementy węzłowe istotne, w tym ujęciu, ze względu na „znaczenie klimatyczne, hydrologiczne i/lub biologiczne” (Szulczewska B., Kaliszuk E.2005 [1]). Rozpatrując zagadnienia kompozycji miasta i jego krajobrazu jako skomplikowanego systemu wielu warstw: m.in. komunikacji, zabudowy, infrastruktury i zieleni trzeba podkreślić znaczącą rolę ich przenikania, która dopełnia istotę funkcjonowania bardzo dynamicznego i zmiennego organizmu. Zmiany w jednej z warstw powodują zakłócenia w pozostałych. Dlatego ważne stają się relacje wiążące poszczególne warstwy, a ich nagromadzenie i dynamika będą decydowały czy powstanie ostatecznie miejsce węzłowe. Struktura zieleni jest zbyt delikatna względem brutalności układów komunikacyjnych i nierzadko zabudowy. A jednak, w świetle współczesnych potrzeb budowania zdrowego, przyjaznego środowiska życia oraz kreatywnego otwartego na zmiany podejścia projektowego (Prominski M.2005 [26]), w systemie przyrodniczym tkwi integracyjny potencjał przestrzeni miejskiej.

Słowa kluczowe:

miejsca węzłowe, system przyrodniczy miasta, integracja przestrzeni miejskiej

Nodes in the city green system, as a urban integration potential

Abstract:

Urban greenery system a significant part of urbanized landscape, may be understood as „areas with specific characteristics identified and designated using the principles of ecology and landscape ecology, the main aim of which is to regulate the ways the natural city environment functions” ( Szulczewska B., Kaliszuk E. 2005 [1]). Greenery system assumes the leading role in building a sustainable and resilient urban environment. The green system structure, according to the generally accepted theory of urban composition (Lynch K. 1960 [5], Wejchert K. 194 [9].) is crystallized by the nodal elements, which ,in this context, are vital,due to „climatic, hydrological and/or biological significance” (Szulczewska B., Kaliszuk E.2005 [1]). While considering city composition together with its landscape as a complex of many layers, such as communication, development, infrastructure and greenery, is it necessary to to emphasize the important role of their mutual penetration, which complements the essence of the functioning of thisvery dynamic and variable city organism. Changes in one of the layers cause distortion in the others. Therefore, the relationships that binds the layers are crucialand their accumulation and dynamics will determine whether the nodal point will eventually be developped. The greenery structure is too fragile with regard to the brutality of communication systems and buildings. However, in the light of the contemporary needs to build a healthy, friendly living environment opened to the change in creative design (Prominski M.2005 [26]), (Prominski M.2005 [26]), the natural system shows potential towards the integration of urban space.

Keywords:

city node, urban green systems, urban space integration

Literatura / References:

[1] Szulczewska B. Kaliszuk E. Koncepcja systemu przyrodniczego miasta: geneza, ewolucja i znaczenie praktyczne [w:] Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. – OL PAN, 2005.
[2] Szumacher I. Funkcje ekologiczne parków miejskich. [w:] Prace i Studia Geograficzne tom 36. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 2005.
[3] Wysocki Cz. Miasto jako specyficzne środowisko życia roślinności [w:] Nauka Przyroda Technologie 2008 Tom 2 Zeszyt 4 Dział: Ogrodnictwo, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
[4] Sikorski P. Wpływ naturyzacji parku miejskiego na różnorodność florystyczną runa i trawników parkowych. Wyd. Wieś Jutra, 2013.
[5] Lynch K. The Image of the City, The Technology Press & Harvard Univerity Press, Hraward, 1960. Lynch K. Obraz miasta, Wydawnictwo Archivolta, Michał Stępień, Kraków, 2011.
[6] Alexander Ch.. et al. A City is Not a Tree. [in:] Architectural Forum 1965 (Vol 122, No 1, April 1965, pp 58-62 (Part I), and Vol 122, No 2, May 1965, pp 58-62 (Part II), Alexander Ch.. et al. A City is Not a Tree, 2015.
https://www.rudi.net/books/200 – [data dostępu 15.07.2017]. Alexander, Ch. A City is Not a Tree. [w:] Jenks J. Kropf K., 2013, Teorie i manifesty architektury współczesnej, Grupa sztuka Architektury, Warszawa, 2013.
[7] Alexander Ch. at all. A Pattern Language: Towns, Buildings, Construction. Oxford University Press, 1977. Alexander Ch. i in. Język Wzorców, A pattern language, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, 2008.
[8] Norber-Schulz Ch. Existence, Space and Architecture, Praeger Publishers, London. 1971. Norber-Schulz Ch. Bycie, przestrzeń , architektura, Wydawnictwo Muratora sp. z o.o., Warszawa, 2001.
[9] Wejchert K. Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady, Warszawa. 1974.
[10] Filip A.J. Miasto jako struktura sieci współzależnych, [w:] Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Nr 217 / 2015, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice.
[11] Tarpata Z. Czy sieci rządzą światem? Od Eulera do Barabasiego, [w:]. Biuletyn Instytutu Systemów informatycznych 10 31−51 (2012), Instytut Systemów Informatycznych, Wydział Cybernetyki, Wojskowa Akademia Techniczna, Warszawa.
[12] Kaliszuk E. Funkcjonowanie systemu przyrodniczego miasta na przykładzie Warszawy, 2001. www.geo.uj.edu.pl/publikacje.php%3Fpdf%3D000025_028%26notka%3DRXdhIEthbGlzenVrIDIwMDEgRnVua2Nqb25vd2FuaWUgc3lzdGVtdSBwcnp5cm9kbmljemVnbyBtaWFzdGEgbmEgcHJ6eWtsfWFkemllIFdhcnN6YXd5+&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl [data dostępu 15.07.2017.].
[13] Gzell S. Miasto sieć i jego społeczność. Ku konkretyzacji zapisów Nowej Karty Ateńskiej 2003, [w:] Jeżewska I. (red.) Nowe przestrzenie w mieście. Ich organizacja i funkcje. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łodź, 2006.
[14] Chmielewski J.M. Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa. 2010.
[15] Castells M. The Rise of the Network Society, The Information Age: Economy, Society and Culture Vol. I. Cambridge, MA; Oxford, UK: Blackwell, 1996. Castells M. Społeczeństwo sieci., PWN, Warszawa, 2007.
[16] Lis A. Aktywizacja przestrzeni publicznych w mieście – ocena potencjału miejsc, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego, Wrocław, 2014.
[17] Lewicka M. Psychologia miejsca., Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 2012.
[18] Heidegger. M. Bauen Wohnen Denken, vortrage un Ausfsatze II, Pfullingen, 1954. Heidegger. M. Budować mieszkać, myśleć, Czytelnik, Warszawa, 1977.
[19] Norber-Schulz Ch. Existence, Space and Architecture, Praeger Publishers, London. 1971. Norber-Schulz Ch. Bycie, przestrzeń , architektura, Wydawnictwo Muratora sp. z o.o., Warszawa, 2001.
[20] Tuan Y.F. Space and Place: the Perspective of Experience, University of Minnesota Press, 1977. Tuan Y.F. Przestrzeń i miejsce, PIW, Warszawa. 1987.
[21] Wilson E.O.. Biophilia. Cambridge: Harvard University Press,1984.
[22] Kellert S.R. The Biophilia Hypothesis. Island Press,1993.
[23] Beatley T. Biophilic Cities, Integrating Nature into Urban Design and Planning, Island Press, 2010.
[24] Salingaros N. Biophilia and Healing Environments – Healthy Principles for Designing Built World., Metropolis, Terrapin Bright Green, LLC, 2015. http://www.terrapinbrightgreen.com/wp-content/uploads/2015/10/Biophilia-Healing-Environments-Salingaros-p.pdf [data dostępu 15.07.2017].
[25] Whyte W. H. The Social Life of Small Urban Space, Conservation Foundation, 1980.
[26] Prominski M. Designing Landscape as Evolutionary System, [in:] The Design Journal An International Journal for All Aspects of Design Volume 8, 2005 – Issue 3. ead.verhaag.net/fullpapers/ead06_id194_2.pdf [data dostępu 15.07.2017].
[27] Jackson J.B. Discovering the Vernacular Landscape, New Haven, Yale University Press, 1984.
[28] Bartman E., Bratman P. Studium przyrodniczych cech krajobrazu regionu Elbląskiego dla potrzeb turystycznych i rekreacyjnych, [w:] Studia i Materiały – Krajobrazy 14, wyd. OOZK Narodowa Instytucja Kultury, Warszawa, 1996.
[29] Zinowiec-Cieplik K. Rzeźba w krajobrazie – geneza i rozwój, praca doktorska, archiwum Katedry sztuki Krajobrazu SGGW, 2003.
[30] Clément G. Le Jardin en Mouvement, Sens et Tonka, Paris, 1991. http://www.gillesclement.com/cat-mouvement-tit-Le-Jardin-en-Mouvement [data dostępu: 15.07.2017] [31] Clément G. Thomas et le voyageur, Albin Michel, Paris, 1996. Clément G., Le jardin Planétaire http://www.gillesclement.com/cat-jardinplanetaire-tit-Le-Jardin-Planetaire [data dostępu: 15.07.2017] [32] Millennium Ecosystem Assessment. Ecosystems and Human Well-Being: Synthesis, Island Press, Washington, DC. 2005.
[33] Meadows D. H., Meadows D. L., Randers J. , Behrens W. W. III. The Limits to Growth, Universe Books, 1972. http://www.donellameadows.org/wp-content/userfiles/Limits-to-Growth-digital-scan-version.pdf [data dostępu] Meadows D. H., Meadows D. L., Randers J., Behrens W. W. III. Granice wzrostu, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa,1973.
[34] Steenbrinka P.A. Optymalizacja sieci transportowych, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, Warszawa, 1978.
[35] Wasilkowska A. Nowak A., (red.). Warszawa jako struktura emergentna: Em_Wwa 1.0, Bęc Zmiana, Warszawa, 2009.
[36] COM(2013)249 final http://ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/docs/green_infrastructures/1_EN_ACT_part1_v5.pdf https://www.teraz-srodowisko.pl/media/pdf/aktualnosci/2557-zielona-infrastruktura.pdf [data dostępu 15.07.2017].
[37] Solon J. Koncepcja „Ecosystem Services” i jej zastosowania w badaniach ekologiczno-krajobrazowych, [w:] Problemy ekologii krajobrazu, 2008, vol. 21, 25–44.
[38] Costanza R. et al. The value of the world’s ecosystem services and natural capital, [in:] Nature, 1997., vol. 387, 253–260.
[39] Szczepanowska H.B., Sitarski M., Suchocka M. Funkcjonowanie drzew i krzewów w warunkach oddziaływania infrastruktury technicznej miasta. Artykuł powstał na podstawie referatu, wygłoszonego podczas konferencji: MIASTO IDEALNE – MIASTO ZRÓWNOWAŻONE Planowanie przestrzenne terenów zurbanizowanych i jego wpływ na ograniczenie skutków zmian klimatu Warszawa, 24 października 2014 r. [http://ucbs.uw.edu.pl/wp-content/uploads/SitarskiSzczepanowska-Funkcjonowanie-POPRAW..pdf] [40] Jędraszko-Macukow M., Sitarski M. Możliwości szacowania usług ekosystemowych Parku Praga Park w Warszawie metodą i-tree Eco. Prezentacja 16 maja 2017 podczas seminarium ” Drzewa w mieście – wartość, korzyści, strategia”; organizatorzy: Uniwersytet warszawski, Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem, SITO / NOT.
[41] Valuing London’s Urban Forest, Results of the London i-Tree Eco Project. https://www.forestry.gov.uk/pdf/LONDONI-TREEECOREPORT151202.pdf/$FILE/LONDONI-TREEECOREPORT151202.pdf [data dostępu 15.07.2017.] [42] Borowski J. Ile warte są drzewa w mieście?, 2010. http://www.muratorplus.pl/technika/zrownowazony-rozwoj/ile-warte-sa-drzewa-w-miescie_68688.html [data dostępu 15.07.2017.] [43] Szczepanowska H.B. Ekologiczne, społeczne i ekonomiczne korzyści z drzew na terenach zurbanizowanych. [w:] Człowiek i Środowisko, 2007,vol. 31 (3-4). 5–26. https://www.igpim.pl/publikacje/str07_3-4/Szczepanowska.pdf [data dostępu 15.07.2017] [44] Peck S., Kuhn M. Desing guidelines for green roofs. https://www.eugene-or.gov/DocumentView.aspx?DID=1049 [data dostępu: 15.07.2017] [45] Szajda-Birnfeld E., Pływaczyk A., Skarżyński D. Zielone dachy. Zrównoważona gospodarka wodna na terenach zurbanizowanych, Uniwersytet Przyrodniczy, Wrocław, 2012.
[46] Burszta-Adamiak E. Zielone dachy jako element zrównoważonych systemów odwadniających na terenach zurbanizowanych. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego, Wrocław, 2015.
[47] Köhler, M., Schmidt, M., Grimme, F.W., Laar, M., Gusmão, F. Urban Water Retention by Greened Roofs in Temperate and Tropical Climate. IFLA-Congress, Singapore, 2001.
[48] Schmidt, M. Energy Saving Strategies though the Greening of Buildings the Example of the Institute of Physics of the Humboldt University in Berlin – Adlershof, [in:] RIO 3- World Climate & Energy Event, 1-5 December 2003, Rio de Jnaeiro, Brazil.
[49] FLL – Forchungsgesellschaft Lnadschaftsentwicklung Lnadschaftsbau , e.V.
[50] Wytyczne dla dachów zielonych, FLL, 2015., DAFA, Opole.
[51] Baryła A., Sedlicka B, Kaczmarczyk A. Zmiany temperatury różnych form użytkowania zielonego dachu. [w:] Infrastrutura i ekologia terenów wiejskich. Nr IV/1/2015, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddział w Krakowie 2015, s. 1081–1088 Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi. http://dx.medra.org/10.14597/infraeco.2015.4.1.086.
[52] Walawender J.P. Zielona infrastruktura w miastach – dachy zielone w procesach adaptacji do zmian klimatu, 2015. http://zielonainfrastruktura.pl/dachy-zielone-w-procesach-adaptacji-do-zmian-klimatu/ [data dostępu: 15.07.2017.] [53] Borowski J. Dlaczego warto sadzić i pielęgnować drzewa?, 2013. Stowarzyszenie na Rzecz Ochrony Krajobrazu Kulturowego Mazur „Sadyba” https://sadybamazury.wordpress.com/2013/04/06/dlaczego-warto-sadzic-i-pielegnowac-drzewa-jacek-borowski/ [data dostępu 15.07.2017.] [54] Schmidt M. Making the city compact more livable and resilient thanks to the greening., Presentation 19th May 2015 on Hotel de ville de Paris. https://api-site.paris.fr/images/72760 [data dostępu 15.07.2017] [55] Szczepanowska H.B. Drzewa w mieście, Hortpress, Warszawa, 2001.
[56] Borowski J. Bezcenne drzewa, Warszawa, Związek Szkółkarzy Polskich. http://www.zszp.pl/pliki/MPO07-11s.60-61.pdf [data dostępu 15.07.2017.] [57] Gawryszewska B.J. Revitalisation as a social process – the work with local communities, [in:] International Symposium Jointly Organized by IAPS-CSBE 'Culture&Space in the built environment network’ and the IAPS – Housing Network: Revitalising Built Environments: Requalifying Old Places for New Uses, 2009.
[58] Louv R. Ostatnie dziecko lasu, mamania, Warszawa, 2014.
[59] White R. Benefits for Children of Play in Nature. https://www.whitehutchinson.com/children/articles/benefits.shtml] [data dostępu 15.07.2017.] [60] Wells N., Evans G. Nearby Nature: A Buffer of Life Stress Among Rural Children. [in:] Environment and Behavior, 2003, vol. 35(3). 311-330.
[61] Casagrande M. From Acupuncture to the Third Generation City, [in:] La ville rebelle. Démocratiser le projet urbain, Gallimard, Editors: Jana Revedin, 2014.
[62] Lerner J., 2014., Urban Acupuncture, Island Press

vol. 17(3) (2018) 089-105