Fabryka zbrojeniowa Dynamit Aktien Gesellschaft w Krzystkowicach (Christianstadt). Historia do napisania od nowa
© 2016 Budownictwo i Architektura. Publikacja na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 (CC BY-NC-SA 4.0)
Cytowanie: Budownictwo i Architektura, 17(1) (2018) 125-131, ISSN 1899-0665, DOI: 10.24358/Bud-Arch_18_171_16
| Historia: | Opublikowano: | 20-04-2018 |
|---|
Streszczenie:
W województwie lubuskim znajduje się duża ilość zabytkowych obiektów fortyfikacyjnych oraz związanych z przemysłem zbrojeniowym. Zbudowane w pierwszej połowie XX w., w konstrukcji betonowej, utraciły swoje pierwotne funkcje i charakter. Niezagospodarowane ulegają powolnemu niszczeniu. Jednym z nich jest tzw. „Fabryka Dynamitu”, zespół ok. 300 budowli rozrzuconych na porośniętym lasem terenie o powierzchni 35 km², niedaleko Nowogrodu Bobrzańskiego, ok. 20 km na południe od Zielonej Góry. Część z nich po II wojnie światowej została wysadzona w powietrze. Jednak wiele z nich do dzisiaj zachowało się w dobrym stanie technicznym.
Nie powstały dotychczas poważniejsze, kompleksowe opracowania dotyczące „Fabryki Dynamitu” w Krzystkowicach, zarówno historyczne jak i architektoniczne czy urbanistyczne. Nie ma również pomysłu dotyczącego możliwości i sposobu adaptacji reliktów fabryki dla współczesnych celów.
W artykule podjęto próbę opisu tego wielkiego kompleksu fabrycznego. Wskazano również na wyjątkowość tego zespołu budowli nie tylko w skali województwa ale w skali regionu. Powinien powstać kompleksowy program adaptacji, modernizacji i nowego, racjonalnego zagospodarowania reliktów fabryki.
Wokół takiego programu można skupić, zarówno krajowe jak i europejskie, jednostki naukowe, pracownie architektoniczno-urbanistyczne, uczelnie, jednostki samorządowe i wiele innych. Fabryka zbrojeniowa Dynamit Aktien Gesellschaft w Krzystkowicach (Christianstadt) czeka na ponowne, tym razem pokojowe wykorzystanie.
Słowa kluczowe:
zabytek, fabryka dynamitu, adaptacja, modernizacja, zagospodarowanie terenu
The arms factory Dynamit Aktien Gesellschaft in Krzystkowice (Christianstadt). A history to be written again
Abstract:
In the Lubusz Voivodship there are a large number of historical fortifications and buildings related to the arms industry. These objects, built in the first half of the 20th century as concrete structures, have lost their original function and character. They are disused and their condition is slowly deteriorating. One of them is the so-called „Dynamite Factory”, a group of about 300 buildings scattered over a forest area of 35 km², near Nowogród Bobrzański, about 20 km south of Zielona Góra. Some of them were blown up after World War II. However, many of them have been preserved in good condition to this day.
No serious, comprehensive studies regarding the „Dynamite Factory” in Krzystkowice have been conducted so far in terms of history, architecture or urban planning. There are not any ideas about the possibility and method of adapting the factory relics for modern purposes.
The article attempts to describe this huge factory complex. It also emphasizes that this building complex is unique not only in the voivodship but also in the whole region. A comprehensive programme for adaption, modernization and new, rational management of the factory relics should be prepared.
This kind of programme can involve both national and European, scientific units, architectural and urban studios, universities, local government units and many others. The Dynamit Aktien Gesellschaft arms factory in Krzystkowice (Christianstadt) is waiting for re-use, this time for peaceful purposes.
Keywords:
historical object, dynamite factory, adaption, modernization, land development
Literatura / References:
[1] Adamczewski L., Kombinat imieniem Nobla, „Głos Wielkopolski” z 9 lipca 1997 r.
[2] Adamczewski L., Złowieszcze widmo DAG-Alfred Nobel, „Głos Wielkopolski” z 25 sierpnia 1997 r.
[3] Chajewski D., Tajemnica przed wybuchem, „Gazeta Lubuska” z 27 listopada 1999 r.
[4] Panufnik J., Dynamit A.-G. Część I. Zarys stanu badań, Zielona Góra 1998 (maszynopis).
[5] Panufnik Jerzy, Krzystkowicki einmannek, [w:] Fortyfikacje na Ziemi Lubuskiej. Materiały z sesji naukowo-konserwatorskiej zorganizowanej przez Zielonogórski Oddział Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji, Zeszyt sesyjny nr 3, Zielona Góra 1997, s. 32-33.
[7] Wojecki Mieczysław, Tajemnicze obiekty, „Magazyn Lubuski”, nr 5 z 1994